معماری ایرانی اسلامی
مهمترین عامل تاثیرگذار در شکلگیری معماری در مناطق مختلف ابتدا اقلیم و سپس بعد فرهنگی میباشد. عوامل اقلیمی در شکلگیری اولیه خانههای درونگرا و برونگرا نقش داشتهاند. ولی در گذر زمان عوامل دیگری همچون عوامل فرهنگی، دینی و اخلاقی در تشدید آن موثر بوده است.
درونگرایی قبل از آنکه رنگ معماری به خود بگیرد از دیدگاه اخلاقی و عرفانی در برگیرنده معانی و مفاهیمی همچون تودار بودن، گرایش به حالات درونی و پرهیز از نشان دادن آن حالات به صورت تظاهر میباشد و همچنین این سبک زندگی در اکثر مناطق ایران قبل و بعد از اسلام ریشه دار بوده است.
آرامش در زندگی
چنانچه در این بخش از مجله چی اشاره کرده ایم، آرامش خدامحور، آرامشی است که با ایجاد تعادل درونی در شهروندان و همچنین متعادل ساختن شهروندان نسبت به محیط شهری، موجب تمرکز قوای شهروندان برای افزایش احساس حضور خدا در شهر می گردد:
خداوند (برای آنان که کفران نعمت میکنند) مثلی زده است؛ منطقه آبادی که امن و آرام و مطمئن بود؛ و همواره روزی اش از هر جا می رسید؛ اما به نعمتهای خدا ناسپاسی کردند؛ و خداوند به خاطر اعمالی که انجام می دادند، لباس گرسنگی و ترس را بر اندامشان پوشانید»(نحل: ۱۱۲)
طبق این فرمایش، نقطه مرکزی تحقق شهر مطلوب اسلامی، ایجاد کالبد و فضایی در شهر است که بتواند آرامش خدامحور را در شهر جریان دهد که نتیجهاش رسیدن به سعادت مادی و معنوی شهروندان در کنار هم است.
امروزه شهرهای ایران به علت تقلید از الگوهای غربی به بحران هویت دچار شدهاند. این بحران هویت، حس تعلق و آرامش شهروندان را متأثر ساخته است. شهرسازی اسلامی به دنبال ایجاد کالبد و فضایی است که شهروندان در آن، احساس آرامش داشته باشند. مطلوب است که شهر اسلامی از نظر برطرف کردن نیازهای شهروندان، در حد امکان خودکفا باشد و ترویج دهنده روحیه مصرفگرایی و تجملگرایی نباشد تا مبادا در هنگام مشکلات و بحرانها، ساکنان آن دچار اضطراب شوند و شهر را ترک کنند.
رعایت انصاف و اخلاق در معماری
معماری به عنوان یک حرفه مهندسی و به سبب تأثیرات عمیقی که بر زندگی و محیط زیست دارد، نیازمند اصول اخلاقی است که به طور کلی سه دسته میشود:
اخلاق در حرفه معماری(اخلاق شخص معمار): شامل اخلاق بندگی، جلب رضای خدا، اخلاق فردی، اخلاق اجتماعی و اخلاق زیست محیطی
اخلاق در معماری(صفات ساختمانی): بنای معماری مکان نمودار شدن اخلاق فردی و حرفهای معماران است. با مسئولیتپذیری معمار در قبال خود، خدا، طبیعت و دیگران اثر معماری وی نیز با طراحی مناسب جلوهگر صفات اخلاقی خواهد شد.
اخلاق و رفتار متأثر از محصول عمل معماری: با عنایت به تأثیر معماری در اخلاق و رفتار انسان چنین معماریای نقش اساسی در افزایش سلامت روحی و روانی انسان خواهد داشت و اثرات اجتماعی، فرهنگی، کالبدی و محیطی آن متناسب با نیازهای ساکنان آن خواهد شد.
پایبندی به اصول اخلاقی میتواند موجب شادابی، نشاط و سلامت جامعه انسانی باشد. در معماری هم به دلیل ماهیت و شرایط حرفهای آن و تأثیری که در زندگی انسان دارد، توجه به اخلاق، نیازی اساسی است.
بهرهوری مطلوب از نعمتهای مادی و معنوی در شهر
«خداوند(برای آنان که کفران نعمت میکنند) مثلی زده است؛ منطقه آبادی که امن و آرام و مطمئن بود و همواره روزیاش از هر جا میرسید اما به نعمتهای خدا ناسپاسی کردند و خداوند به خاطر اعمالی که انجام میدادند، لباس گرسنگی و ترس را بر اندامشان پوشانید!» (نحل: ۱۱۲).
بهرهوری مطلوب از نعمتهای مادی و معنوی در شهر، نقطه مقصد شهرسازی اسلامی است. شهرسازی اسلامی برای تحقق این وعده، باید کالبد و فضا را در شهر به گونهای تنظیم کند که شهروندان از نعمتهای الهی (مادی و معنوی) بیشترین بهره را ببرند.
ثبت دیدگاه