خانواده، يك واحد كوچك اجتماعى است كه با پيمان ازدواج زن و مرد آغاز مىشود و با تولد فرزندان، توسعه و استحكام مىيابد. جوامع بزرگتر نيز از همين واحدهاى كوچك تشكيل مىشوند. بشر از آغاز، زندگى خانوادگى را به عنوان بهترين نوع زندگى برگزيده و در همه زمانها و مكانها بدان پايبند بوده و هست.
اين نوع زندگى ، از امتيازات انسان محسوب مىشود و فوائد گوناگونىدارد، از جمله اينكه زن و مرد را از پريشانى و بى هدفى نجات مىدهد و به خانواده وابسته و دلگرم مىسازد وآنها از نعمت انس و مودت بهره مند مىشوند .
وابستگى كودكان، نوجوانان و جوانان نيز به خانواده،فوائد زيادى را در بردارد؛ چرا که از انواع مفاسد اخلاقى، اجتماعى، انحرافات جنسى ، ارتكاب جنايت، بزهكارى و اعتياد ،بيشتر مصونميمانند.
بنابراين ، سلامت و سعادت جامعه، تا حد زيادى، به وضع خانوادهها و كيفيت روابط بين زن و شوهر و والدين و فرزندان بستگى دارد. هر چه روابط بهتر و سالم تر، باشد زندگى شيرينتر و با صفاترى دارند وارتباط صميمانه تري با خانواده برقرار مي کنندو از خطر انحراف مصونيت پيدا مىكنند.
چنانچه در این بخش از مجله چی اشاره کرده ایم، هدف از ازدواج در اسلام ،يعنى ايجاد انس و محبت و صفا درخانواده ،خانهاى كه در آن صفا و محبت نباشد از هم گسيخته است و ويرانه. حتي مي توان گفت که زندانى بيش نيست.
معيار انتخاب همسر از دیدگاه امامان
اسلام در جهت تحقق اهداف ازدواج و تحكيم بنياد خانواده ، بر دو امر تاكيد دارد: يكى ايمان و ديگرى اخلاق ، و به كسانى كه قصد ازدواج دارند توصيه مىكند كه دين و اخلاق همسر خود را منظور بدارند.
مردى به خدمت رسول خدا صلى الله عليه و آله آمد و در امر ازدواج با او مشورت نمود، آن حضرت فرمود: «با زنان ديندار ازدواج كن تا خير فراوانى نصيب تو شود» . (۱)
على بن موسى الرضا عليه السلام فرمود: «سودى بهتر از زن صالح و شايسته نصيب انسان نمىشود، زنى كه شوهرش را خشنود مىسازد و در غياب او،از خودش و زندگي شوهرش نگهدارى مىكند» . (۲)
پيامبر اسلام صلى الله عليه و آله فرمود: «اگر كسى از دختر شما خواستگارى كرد و دين و اخلاقش را پسنديد،با اووصلت ايجاد كنيد و گرنه فتنه و فساد بزرگى در زمين به وجود مىآيد» . (۳)
براى حسن رابطه بين زن و شوهر و بقاء و استحكام بنياد خانواده ، و براى جلوگيرى از اختلافات خانوادگى و وقوع طلاق، بهترين وسيله رعايت ارزشهاى اخلاقى است و در اين رابطه توصيههاى فراواني شده است.
اسلام،ازدواج را پيمانى مقدس مىداند كه بين زن و مرد، به اعتبار اين كه دو انسان هستند بسته مىشود و مهمترين هدفش،تامين نيازهاى انسانى، آرامش و سكون و انس زن و مرد به يكديگر است؛حتى توليد و پرورش فرزندان را نيز، در راه تامين هدف عالى انسانى محسوب مىدارد.
قرآن كريم در اين رابطه مىگويد: «و از نشانه هاى خداست كه براى شما از جنس خودتان همسرانى بيافريد تابا تمايل به سوى آنان آرامش بيابيد، و در ميان شما محبت و دلسوزى قرار داد . همانا كه در اين موضوع براى انديشمندان نشانه هايى است»( روم/۲۱)
در آيه مذكور، انس و آرامش خانوادگى به عنوان ثمره ازدواج معرفى شده است. در پيمان مقدس ازدواج ، زن و مرد با تمام وجود به سوىيکديگر جذب وبا هممتحد و يك دل مىشوندو در تمام ابعاد زندگى،در خدمت يكديگر قرار مىگيرند. مأنوس، همفكر،هم راز و يك هدف مىشوند.
در آيه مذكور، زندگى خانوادگى،بر دو پايه نيرومند مودت و رحمت استوار گشته است.يكى از پايههاى ازدواج،مودت و علاقه زن و شوهر نسبت به يكديگر است. زن و شوهر خوبىها و نقاط مثبت يكديگر را مورد توجه قرار مىدهند و از صميم قلبيکديگر را دوست مىدارند. هر يك از آنان، ديگرى را نعمتى ارزشمند از جانب خدا و وسيله انس و الفت ، آرامش و دلگرمى و شريك زندگى مىشمارد و از اين نعمت بزرگ قدردانى و سپاسگزارى مىكند.
پايه ديگر ازدواج،كه در آيه به آن اشارتشده “رحمت” يعنى مهربانى و دلسوزى است ، هر گاه يكى از زوجين به نقصان و ضعف و نيازى در همسرش مواجه شد ، همدلانه فکر مي کند ، او فکركند كه همسرش يك انسان است و انسان بى نقص نيست. چنان كه خود نيز بى عيب نمي باشد.پس با نرمى و مدارا و از روى مهربانى و دلسوزى، نقص او را در صورت امكان برطرفميسازد و در صورت عدم امكان، او را با همان حال مىپذيرد. نقصانش را ناديده مىگيرد و به زندگى ادامه مىدهد. لازمه رحمت و دلسوزى ، اين است كه چنانچهفرد خير و صلاح خود را مىخواهد،در همه حال خواستهها و تمايلات همسرش را منظور بدارد، هر چه را براى خود مىخواهد براى او نيز بخواهد و همواره به فكر تامين سعادت، آسايش وآرامش او نيز باشد.
قرآن مجيد در اين رابطه،تعبير بسيار جالبى دارد و زن و شوهر را چنين توصيف مىكند:
«زنان براى شما لباس هستند و شما نيز براى آنان لباس هستيد» ( بقره/۱۸۷)
لباس، مجموع بدن انسان را با همه كمالات، نواقص، خوبىها، بدىها، زيبايىها و زشتىها در بر مىگيردواز سرما و گرما و خطر حفظ مىكند . بر زيبايىهايش مىافزايد و عيوبش را مىپوشاند. لباس نزديكترين اشياء نسبت به انسان است و از جمله نيازهاى اوليه به شمار مىرود. زن و شوهر نيز، نسبت به يكديگر بايد همانند لباس باشند ، همديگر را با همه نواقص و كمالات بپذيرند. حافظ و نگهبان و آرامش بخش يكديگر باشند. بر زيبايىهاى هم بيفزايند و عيوب هم را بپوشانند و رازدار و محرم اسرار باشند.
اسلام، در مورد روابط بين زن و شوهر و زندگى خانوادگى چنين مىانديشد و آن را بر چنين پايههايى استوار ساخته است. تشكيل چنين خانوادههايى در خور انسان است و سعادت جسمانى، نفسانى، دنيوى و اخروى او را تامين مىكند. اگر بنياد خانواده بر پايههاى ايمان و محبت استوار گردد،كانون خانواده گرم و با صفا مىشود و از كشمكشها ، و اختلافات و طلاق و فروپاشى جلوگيرى مىكند.
پيامبراسلام صلى الله عليه و آله فرمود: « كاملترين مردم از جهت ايمان،كسى است كه اخلاقش خوب تر باشد، و بهترين شما كسانى هستند كه نسبت به همسران خود خوش رفتارتر باشند .» (۴)امام سجاد عليه السلام فرمود: «حق همسرت اين است كه بدانىخداى متعال او را وسيله آرامش و انس تو قرار داده و بدانى كه او نعمتى است از جانب خدا براى تو، پس او را گرامى بدار و با وى مدارا كن،گرچه تو نيز بر او حقى بزرگ دارى، اما بايد نسبت به او دلسوز و مهربان باشى . بايد خوراك و پوشاك او را تامين كنى و اشتباهات و لغزشهايش را ببخشى » (۷)
حضرت موسى بن جعفر عليه السلام فرمود: « جهاد زن در اين است كه خوب شوهردارى كند» . (۸)
اسلام عنايت ويژهاى به اخلاق دارد و رعايت ارزشهاى اخلاقى را براى سلامت خانواده و تحكيم بنيانآن ضرورى و لازم مىداند.
به نظر مىرسد يكى از عوامل مهم تزلزل بنياد خانواده، بىتوجهى به مسائل اخلاقى است و براى حل اين مشكل بزرگ كه خانواده را در معرض تهديد جدى قرار داده ، چارهاى جز احياى ارزشهاى اخلاقى به ويژه اخلاق خانواده نداريم.
پىنوشتها:
۱-وسائل الشيعه، ج ۲۰، ص۵۰٫
۲- همان، ص۳۹٫
۳- همان .، ص۷۷٫
۴- بحارالانوار، ج ۷۱، ص۳۸۹٫
۵- همان ، ج ۷۴، ص ۵٫
ثبت دیدگاه