جايگاه خانواده
هدف اساسى دين اسلام، تربيت انسانها و تامين سعادت بشر در تمام ابعاد وجودي ، در تمام مراحل زندگى است. پيامبران الهى به ويژه پيامبر اسلام(صلی الله عليه و آله و سلم) ، براى اين هدف مقدس مبعوث شده و در اين راه نهايت سعى خود را مبذول نموده اند و در انجام اين ماموريت،به نيازها، ويژگىها و علايق فطرى بشر به عنوان يك اصل مسلم توجه فراوان داشتند. به همين جهت دستورات تربيتى اسلام و فرهنگ حيات بخش اهل بيت(عليهم السلام) ،دقيقا در راستاى پرورش فطرى انسانها،تدوين شده است. خداوند متعال براى تربيت افراد بشر، كانون پر مهر خانواده را بهترين محيط تربيتى انسان قرار دادهاست. در اين مقاله به بررسى راههاى تقويت عواطف اعضاى خانواده ، در پرتو سيره و سخنان اهل بيت(عليهم السلام) مى پردازيم.
راههاى تقويت عواطف در خانواده
گفت وگوهاى محبت آميز:
چنانچه در این بخش از مجله چی اشاره کرده ایم، يكى از راههاى استحكام بنيان خانواده ، توجه به ارتباط كلامى است. سخنان عاطفى و بهره گيرى از كلمات دلنشين و خطابهاى شايسته و محبتآميز، مخاطب را جذب مىكند. خواسته يا ناخواسته از گوينده راضى شده، و در دلش نوعى احساس محبت نسبت به او ايجاد مىشود.
اگر در خانوادهاى مرد يا زني با عبارات زيبا و دلپذير همسرش را صدا كند، علاوه بر اين كه به فرزندان چگونه سخن گفتن را مىآموزد، در قلب او جايگاه ويژهاى خواهد يافت. اميرمؤمنان (عليه السلام ) مىفرمايد: «اجملوا فى الخطاب تسمعوا جميل الجواب(۱)،زيبا سخن بگوييد تا سخن زيبا بشنويد.»
خطابهاى ملاطفتآميز و دلربا، روح را نوازش داده و همسر را تحت تاثير قرار مىدهد. بعضى از عبارات، آن قدرزيبا هستندكه هرگز تا آخرعمر فراموش نمى شوند.
رسول گرامى اسلام (صلی الله عليه و آله و سلم) با توجه به اين نكته فرمودند: « قول الرجل للمراة انى احبك لا يذهب من قلبها ابدا.(۲)مردى كه به زنش بگويد: من ترا دوست دارم، [اثر اين سخن] هرگز از دل زن بيرون نمى رود.» اساسا مرد و زن مسلمان بايد زبان خويش را به سخن نيك عادت دهند، زيرا انسان فطرتااز عبارتهاى جذاب و پرمهر استقبال مىكند و نسبت به انسانهاى نيكو سخن، در دل احساس محبت مىنمايد.
صدا كردن با بهترين نام:
صدا كردن همسر با نامى كه بيشتر دوست دارد، در ايجاد انس و الفت در ميان زوجين تاثير به سزايى خواهد داشت. پيامبر گرامى اسلام( ص )توصيه فرمودهاند كه براى افزايش مهر و صفا در ميان مسلمانان، همديگر را با نام زيبا و محترمانه صدا بزنند: «ثلاث يضفين ود المرء لاخيه المسلم يلقاه بالبشر اذا لقيه و يوسع له فى المجلس اذا جلس اليه و يدعوه باحب الاسماء اليه; (۶)سه چيز دوستى و محبت بين دو مسلمان را افزايش داده [و صفا و صميميت را در ميان آنها تقويت مىكند.] ۱٫ هنگام ملاقات، با خوشرويى و چهرهاى گشاده برخورد كند. ۲٫ اگر مىخواهد در كنار او بنشيند برايش جا باز كند. ۳٫ به بهترين نامى كه دوست دارد او را صدا بزند.»
سلام كردن به همديگر:
طبق آموزشهاى اسلام، سلام كردن با صداى رسا و واضح و با آهنگى عاطفى و جذاب موجب تقويت روابط بين زن و شوهر خواهد شد. سلام با لحنى عاطفى، كينهها را از بين برده ، روحيه را تقويت كرده و دلها را به هم نزديك مىنمايد. سلام دادن به جمع خانواده و به ويژه زن و شوهر به يكديگر، نشاط آور و فرح بخش است.
امام صادق عليه السلام فرمود: «يسلم الرجل اذا دخل على اهله(۳); وقتى شوهر به خانه وارد مىشود ، بايد به اعضاى خانواده (به ويژه همسرش) سلام كند.»
اظهار علاقه و ابراز محبت :
زوج جوانى كه با هم پيمان زناشويى مىبندند، معمولا بر مبناى علاقه درونى و عشق پاكى است كه به يكديگر دارند. اما آنچه كه در اسلام تاكيد شده، بنيان خانواده را تقويت مىكند و محبت و الفت را ميان زوج جوان افزايش مىدهد، اظهار و ابراز آن است.
امام صادقعليه السلام مىفرمايد: «اذا احببت رجلا فاخبره بذلك فانه اثبت للمودة بينكما;(۴)هرگاه شخصى را دوست داشتى، دوستى خود را به او اعلام كن ، زيرا اين عمل انس و الفت را بين شما پايدارتر مىكند.»
دلجويى، استقبال، بدرقه:
خانوادهبراي انسانكانون آرامش و راحتى است.مردى كه بيرون ازمنزل با انواع مشكلات درگير است و با ناملايمات فراوانى برخورد مىكند، دوست دارد هنگام برگشت به خانه كسى از او دلجوئى كند، حرف دلش را بشنود و با سخنان آرام بخش خود،مرهم دردهاى انباشته دل او باشد. دلش مىخواهد هنگامى كه در منزل را باز مىكند، كسى با چهرهاى گشاده، لبى خندان و لحنى عاطفى از او استقبال نموده و آنچه را كه در دست دارد ، با تكريم از او تحويل بگيرد و اين فرد جز همسر صالح و مهربان او فرد ديگرى نخواهد بود. در اين صورت چنين زنى از دوستان خدا بوده و پاداش بزرگى خواهد داشت.
مردى به محضر رسول خدا صلى الله عليه وآله آمده و عرضه داشت: «يا رسولالله! من همسرى دارم كه هرگاه وارد خانه شوم به استقبالم مىآيد و چون مىخواهم از منزل بيرون روم مرا بدرقه مىكند. هر گاه مرا اندوهگين ببيند مىگويد: چه چيز تو را اندوهگين كرده؟ اگر براى مخارج زندگىات ناراحتى، مطمئن باش كه ديگرى (خداوند) عهده دار آن است و اگر براى آخرت [و گرفتارىهاى قبر و قيامت] غصه مىخورى، خداوند اندوهت را زياد كند. (و بايد چنين باشى.) رسول خدا(صلی الله عليه و آله و سلم)فرمودند: خداوند [در روى زمين] كارگزارانى دارد و اين زن يكى از آنها است. براى او نصف پاداش شهيد مىباشد.»(۵)
على(ع ) در مورد بانوى بانوان و همسر نمونه تاريخ مىفرمايد: «به خدا سوگند بعد از ازدواج با فاطمه(س) بر او خشمگين نشدم و او را به كارى مجبور نكردم . و او مرا ناراحت نكرد و هيچگاه با من مخالفت ننمود، وقتي به او نگاه مىكردم تمام غم و اندوههاى دلم برطرف مىشد.»(۶)
همدلى در انتخاب نوع غذا:
هماهنگى و همدلى در انتخاب نوع غذا از جمله عواملى است كه ارتباط زن و شوهر را تقويت كرده و بنيان خانواده را استحكام مىبخشد. اگر زوجين در مساله غذا و خوراك تفاهم داشته باشند و شرايط همديگر را مراعات كنند، بسيارى از مشكلات و اختلافات خانوادهها حل مىشود. اگر مرد غذايى را دوست دارد وانتظار دارد كه در منزلش تهيه شود، مىتواند علاوه بر اين كه لوازم مورد نياز را تهيه مىكند، همسر خويش را از آن آگاه سازد. ولى اگر براى او فرقى نمىكند، كه معمولا هم شوهران مسلمان و متعهد چنين اند و در مورد غذاى روزانه خويش سختگيرى و موشكافى نمىكنند، در اين صورت از غذاى تهيه شده استفاده كرده و با كمال متانت و بزرگوارى از همسر هنرمند خويش قدردانى و تشكر مىنمايد و با بهانههاى مختلف زحمات وى را ناديده نمىگيرد. رسول اكرم (صلی الله عليه و آله و سلم) فرمود: «المؤمن ياكل بشهوة عياله والمنافق ياكل اهله بشهوته; (۷)انسان با ايمان، مطابق ميل و خواسته عيالش غذا مىخورد و خانواده انسان منافق، مطابق ميل و خواسته وى غذا مىخورند.»
در سيره و روش(صلی الله عليه و آله و سلم) آمده است كه آن حضرت هيچگاه در مورد انتخاب نوع غذا سختگيرى نمىكرد و با خانوادهاش همراه مىشد: «رسول خدا(صلی الله عليه و آله و سلم)از هر نوع غذا مىخوردند و غذايى كه خداوند برايش حلال نمودهبود ، به همراه خانواده و خدمتگزارشان تناول مىكردند.»(۸)
در جاي ديگرپيامبرخدا(صلی الله عليه و آله و سلم)فرمودند: «خير نسائكم الطيبة الطعام; (۹)بهترين زنان شما زنى است كه غذاى پاكيزه و دلپسند درست كند.»
فراهم نمودن مخارج خانواده:
مردبه عنوان مدير خانواده، مسؤوليت فراهم كردن وسائل مورد نياز از قبيل خوراک و پوشاک و… اعضاى خانوادهراعهدهدارد. در اين مورد اگر مردان با ايمان وظيفه خويش را در مورد به دست آوردن روزى حلال و پاكيزه به خوبىانجام دهند، مقامي بس بلند، در پيشگاه خداوند متعال كسب خواهند نمود.
امام باقر(ع ) فرمودند: «من طلب الرزق فى الدنيا استعفافا عن الناس و سعيا على اهله و تعطفا على جاره لقى الله عزوجل يوم القيامة و وجهه مثل القمر ليلة البدر; (۱۰)هر كس در دنيا به دنبال روزى حلال برود،به قصد اين كه نيازمند و محتاج ديگران نباشد و مخارج زن و فرزندش را تامين نمايد و به همسايهها [و همنوعان مستمند خود] يارى رساند، چنين فردى در روز قيامت با سيمايى [نورانى] مانند ماه شب چهارده با خداوند ملاقات خواهد كرد.» و امام صادق(ع ) نيزفرمودند: «الكاد على عياله من حلال كالمجاهد فى سبيلالله; (۱۱)مرد تلاشگرى كه براى تهيه روزى حلال و مشروع براى خانوادهاش مىكوشد، مانند مجاهدى است كه در راه خدا جهاد مىكند.» امام رضا عليه السلام نيز فرمودند: «كسى كه از فضل و عنايت پروردگار به دنبال روزى حلال مىرود به اندازهاى كه مخارج خانواده خود را تامين كند، از رزمندهاى كه در راه خداوند متعال جهاد مىكند پاداش افزونترى دارد.»(۱۲)
هديه دادن به همسر:
احترام به شخصيت افراد، در وجود آنان عشق و محبت مىآفريند. هديه دادن نوعى احترام به طرف مقابل محسوب مىشود و انسانى كه هديه را مىگيرد بىاختيار و از روى فطرت خدادادى خويش، مهر و محبت هديه دهنده را در دل خود جاى مىدهد. اين نكته در روابط زناشويى از اهميتخاصى برخوردار است و عامل مهمى در ايجاد انس و الفت و هم گرايى نسبت به زن و مرد به شمار مىرود .
پىنوشتها:
۱) غررالحكم، ص ۴۳۶٫
۲) وسائل الشيعه، ج ۲۰، ص ۲۳٫
۳) بحارالانوار، ج ۷۶، ص ۲٫
۴) اصول كافى، ج ۲، ص ۶۴۴٫
۵) وسائل الشيعه، ج ۲۰، ص ۳۲٫
۶) مناقب خوارزمى، ص ۳۵۴٫
۷) جامعالسعادات، ج ۲، ص ۱۴۵٫
۸) مكارم الاخلاق طبرس، ص ۲۶٫
۹) الكافى، ج ۵، ص ۳۲۵٫
۱۰) التحفة السنية جزايرى، ص ۲۲۷٫
۱۱) من لا يحضره الفقيه، ج ۳، ص ۱۲۴٫
۱۲) الكافى، ج ۵، ص ۸۸٫
ثبت دیدگاه