دیابت یک بیماری مزمن است که در آن بدن قادر به استفاده یا تولید انسولین به طور موثر نیست. انسولین هورمونی است که به سلول‌های بدن کمک می‌کند تا گلوکز (قند) را از جریان خون دریافت کنند و برای انرژی از آن استفاده کنند.
انواع دیابت
دیابت نوع ۱ چیست؟
همانطور که قبلا در مجله چی به آن اشاره کرده ایم، دیابت نوع ۱، مثل یک سرباز شورشی در بدن، به سلول‌های بتا در لوزالمعده که وظیفه‌شان تولید انسولین، هورمون تنظیم کننده قند خون، است، حمله می‌کند و آنها را از بین می‌برد. بدون انسولین کافی، قند خون مثل یک ارتش بی‌نظم در جریان خون رها میشود و به سلول‌ها و اندام‌های مختلف بدن آسیب می‌زند.
علائم این نبرد آشفته:
تشنگی شدید: انگار که گلویتان یک صحرای خشک است.
گرسنگی مداوم: مثل اینکه هیچوقت سیر نمی‌شوید.
خستگی بی‌وقفه: انگار که تمام انرژی بدنتان تخلیه شده است.
ادرار زیاد: مثل اینکه مثانه‌تان یک مخزن بی‌پایان است.
کاهش وزن بدون دلیل: انگار که بدنتان ذوب میشود.
تاری دید: انگار که دنیا تار شده است.
چه کسانی در معرض خطر دیابت نوع۱ هستند؟
سابقه خانوادگی: اگر در خانواده‌تان سربازان شورشی دیابت نوع ۱ وجود دارد، شما هم در معرض خطر هستید.
آنتی‌بادی‌های خودایمنی: گاهی اوقات، سیستم ایمنی بدن به اشتباه به سلول‌های بتا حمله می‌کند و آنها را از بین می‌برد.
سن: این سربازان شورشی بیشتر در سنین کودکی و نوجوانی ظاهر می‌شوند.
علت: کمبود مطلق انسولین به دلیل از بین رفتن سلول‌های بتا در لوزالمعده که مسئول تولید انسولین هستند.
علائم: شروع ناگهانی، تشنگی شدید، گرسنگی، خستگی، ادرار زیاد، کاهش وزن بدون دلیل
درمان: تزریق انسولین برای جایگزینی انسولین از دست رفته
گروه‌های در معرض خطر: افراد با سابقه خانوادگی دیابت نوع ۱، افراد دارای آنتی‌بادی‌های خودایمنی علیه سلول‌های بتا
تشخیص: تست قند خون، تست آنتی‌بادی
دیابت نوع ۲ چیست؟
دیابت نوع ۲، مثل یک دشمن پنهان در بدن، به تدریج سلول‌های بدن را نسبت به انسولین، هورمون تنظیم کننده قند خون، مقاوم می‌کند.
در این نبرد خاموش:
قند خون به تدریج افزایش می‌یابد، مثل سربازانی که به طور نامحسوس در حال تصرف بدن هستند.
لوزالمعده تلاش می‌کند تا انسولین بیشتری تولید کند، اما در نهایت از پا در می‌آید.
علائم این نبرد اغلب خفیف یا بدون علامت هستند، مثل یک دشمن زیرک که خود را پنهان می‌کند.
چه کسانی در معرض خطر این نبرد خاموش هستند؟
سابقه خانوادگی: اگر در خانواده‌تان سربازان دیابت نوع ۲ وجود دارد، شما هم در معرض خطر هستید.
چاقی یا اضافه وزن: چاقی یا اضافه وزن خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ را به طور قابل توجهی افزایش می‌دهد.
عدم تحرک: کم تحرکی خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ را افزایش می‌دهد.
سن: خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ با افزایش سن بیشتر میشود.
پیش‌دیابت: اگر قند خون شما بالاتر از حد نرمال باشد، اما به اندازه کافی برای تشخیص دیابت نباشد، به آن پیش‌دیابت می‌گویند. پیش‌دیابت یک عامل خطر قوی برای ابتلا به دیابت نوع ۲ است.
علت: مقاومت به انسولین به این معنی که سلول‌ها به انسولین به طور موثری پاسخ نمی‌دهند و همچنین ممکن است کمبود نسبی انسولین وجود داشته باشد.
علائم: اغلب بدون علامت یا علائم خفیف مانند تشنگی، ادرار زیاد، خستگی، تاری دید
درمان: تغییر سبک زندگی (رژیم غذایی، ورزش، کاهش وزن)، داروهای خوراکی ضد دیابت، تزریق انسولین
گروه‌های در معرض خطر: افراد چاق یا دارای اضافه وزن، افراد با سابقه خانوادگی دیابت نوع ۲، افراد با سابقه فشار خون بالا، کلسترول بالا یا سابقه بارداری با قند خون بالا
تشخیص: تست قند خون، تست هموگلوبین A1c
دیابت بارداری چیست؟
دیابت بارداری، نوعی از دیابت است که برای اولین بار در دوران بارداری رخ می‌دهد. در دوران بارداری، هورمون‌های جفت می‌توانند باعث مقاومت سلول‌های بدن مادر در برابر انسولین شوند. اگر بدن نتواند انسولین کافی تولید کند یا از آن به طور موثر استفاده کند، قند خون افزایش می‌یابد.
علت: تغییرات هورمونی در دوران بارداری که می‌تواند منجر به مقاومت به انسولین شود.
علائم: مشابه دیابت نوع ۲
درمان: رژیم غذایی، ورزش، انسولین در صورت نیاز
گروه‌های در معرض خطر: زنان با سابقه دیابت بارداری، زنان چاق یا دارای اضافه وزن، زنان با سابقه خانوادگی دیابت
تشخیص: تست قند خون در دوران بارداری
دیابت ناشی از بیماری‌ها
علت: برخی از بیماری‌ها مانند فیبروز سیستیک، پانکراتیت، بیماری‌های غدد فوق کلیوی
درمان: درمان بیماری زمینه‌ای، انسولین یا داروهای ضد دیابت در صورت نیاز
تشخیص: تست قند خون، تست‌های مربوط به بیماری زمینه‌ای
آیا دیابت باعث استرس و عصبانیت میشود؟
بله، دیابت می‌تواند به طور مستقیم و غیرمستقیم باعث عصبی بودن و استرس شود.
دلایل مستقیم: عدم تعادل قند خون: قند خون بالا یا پایین می‌تواند بر خلق و خو و تعادل عاطفی شما تأثیر بگذارد. عوارض دیابت: عوارض دیابت مانند نوروپاتی دیابتی (آسیب عصبی) می‌تواند باعث درد، بی‌حسی و ضعف در پاها و دست‌ها شود که می‌تواند منجر به اضطراب و افسردگی شود. کمبود خواب: قند خون بالا می‌تواند خواب را مختل کند و کمبود خواب به نوبه خود می‌تواند باعث تحریک‌پذیری و افزایش سطح استرس شود.
دلایل غیرمستقیم: مدیریت دیابت: مدیریت دیابت می‌تواند چالش‌برانگیز باشد و نیاز به نظارت منظم بر قند خون، رژیم غذایی، ورزش و مصرف دارو دارد. این امر می‌تواند برای افراد مبتلا به دیابت استرس‌زا باشد. نگرانی‌های مربوط به آینده: افراد مبتلا به دیابت ممکن است در مورد عوارض احتمالی دیابت مانند بیماری قلبی، سکته مغزی، مشکلات کلیوی و نابینایی نگران باشند. این نگرانی‌ها می‌تواند منجر به اضطراب و افسردگی شود. تبعیض: افراد مبتلا به دیابت ممکن با تبعیض در محل کار و جامعه مواجه شوند که می‌تواند عزت نفس آنها را تحت تأثیر قرار دهد و باعث استرس شود.
انسولین در بدن
انسولین، هورمونی حیاتی که در جزایر لانگرهانس لوزالمعده تولید میشود، نقشی اساسی در تنظیم قند خون ایفا می‌کند. این مولکول شگفت‌انگیز مانند یک کلید عمل می‌کند و قفل سلول‌های بدن را برای ورود گلوکز، منبع اصلی انرژی، باز می‌کند.
مسیر تولید انسولین در بدن
سلول‌های بتا در جزایر لانگرهانس لوزالمعده، انسولین را در پاسخ به افزایش سطح گلوکز خون تولید می‌کنند. در اعماق لوزالمعده، خوشه‌ای از سلول‌های تخصصی به نام جزایر لانگرهانس وجود دارد که وظیفه‌ای حیاتی برای سلامتی انسان بر عهده دارند: تولید انسولین. این هورمون شگفت‌انگیز، نقشی اساسی در تنظیم قند خون ایفا می‌کند و به سلول‌های بدن کمک می‌کند تا از گلوکز، منبع اصلی انرژی، استفاده کنند.
انسولین از طریق وریدهای لوزالمعده به جریان خون ترشح میشود و به سرعت در سراسر بدن گردش می‌کند. در جریان ترشح، انسولین به سرعت در سراسر بدن از طریق جریان خون گردش می‌کند و به تمام سلول‌هایی که برای جذب گلوکز به آن نیاز دارند، می‌رسد و سپس به گیرنده‌های خاص روی غشای سلول‌های هدف، به ویژه سلول‌های عضلانی، چربی و کبد، متصل میشود. اتصال انسولین به گیرنده‌ها، سیگنالی را برای فعال کردن زنجیره‌ای از واکنش‌های شیمیایی داخل سلول ارسال می‌کند و این واکنش‌های شیمیایی، کانال‌های خاصی را در غشای سلولی باز می‌کنند و به گلوکز اجازه می‌دهند تا از جریان خون به داخل سلول‌ها وارد شود و در آخر با ورود گلوکز به سلول‌ها، سطح قند خون در جریان خون به تدریج کاهش می‌یابد.
آیا کبد در تنظیم دیابت تاثیر دارد؟
درست است که لوزالمعده مسئول تولید انسولین، هورمون تنظیم کننده قند خون، است. اما کبد نیز به روش‌های مختلف در کنترل دیابت و حفظ سطح قند خون در محدوده طبیعی دخیل است:
۱٫ ذخیره گلوکز: کبد، گلوکز اضافی موجود در جریان خون را به شکل گلیکوژن ذخیره می‌کند. این فرآیند به کاهش قند خون بعد از غذا خوردن کمک می‌کند. در زمان‌هایی که قند خون پایین است، کبد می‌تواند گلیکوژن را به گلوکز تبدیل کند و آن را به جریان خون آزاد کند تا از افت قند خون جلوگیری کند.
۲٫ تنظیم حساسیت به انسولین: کبد، پروتئینی به نام SHOG1 تولید می‌کند که به سلول‌های عضلانی و چربی کمک می‌کند تا به انسولین حساس‌تر شوند. افزایش حساسیت به انسولین به این معنی است که سلول‌ها می‌توانند گلوکز را از جریان خون به طور موثرتری جذب کنند و به کاهش قند خون کمک می‌کند.
۳٫ تولید هورمون‌های مرتبط با قند خون: کبد، هورمون‌هایی مانند گلوکاگون و پپتید C را تولید می‌کند که در تنظیم قند خون نقش دارند. گلوکاگون، در زمان‌هایی که قند خون پایین است، به کبد سیگنال می‌دهد تا گلیکوژن را به گلوکز تبدیل کند و آن را به جریان خون آزاد کند. پپتید C، نشانگر عملکرد سلول‌های بتا در لوزالمعده است و می‌تواند در تشخیص دیابت مفید باشد.
۴٫ متابولیسم داروهای دیابت: برخی از داروهای دیابت مانند متفورمین توسط کبد متابولیزه می‌شوند. عملکرد صحیح کبد برای اثربخشی این داروها ضروری است.
آسیب کبدی می‌تواند منجر به مقاومت به انسولین و کنترل ضعیف قند خون در افراد مبتلا به دیابت شود. این امر می‌تواند خطر ابتلا به عوارض دیابت مانند بیماری قلبی، سکته مغزی، آسیب عصبی و نارسایی کلیه را افزایش دهد.
تاثیر کبد چرب بر درمان دیابت
درمان کبد چرب می‌تواند تأثیر مستقیمی بر درمان دیابت و کنترل قند خون داشته باشد.
کبد چرب، که به عنوان استئاتوز کبدی نیز شناخته میشود، به تجمع چربی اضافی در سلول‌های کبدی اشاره دارد.
دو نوع اصلی کبد چرب وجود دارد:
بیماری کبد چرب غیر الکلی (NAFLD): شایع‌ترین نوع کبد چرب است که به دلیل عوامل غیر الکلی مانند چاقی، رژیم غذایی ناسالم و کم تحرکی ایجاد میشود.
بیماری کبد چرب ناشی از الکل (NAFLD): به دلیل مصرف بیش از حد الکل ایجاد میشود.
تأثیر کبد چرب بر دیابت
مقاومت به انسولین: کبد چرب می‌تواند منجر به مقاومت به انسولین شود، به این معنی که سلول‌ها به انسولین، هورمون تنظیم کننده قند خون، به طور موثری پاسخ نمی‌دهند.
هایپرگلیسمی: مقاومت به انسولین می‌تواند منجر به افزایش قند خون (هایپرگلیسمی) شود، که یک عامل خطر اصلی برای عوارض دیابت مانند بیماری قلبی، سکته مغزی، آسیب عصبی و نارسایی کلیه است.
دشواری در کنترل قند خون: کبد چرب می‌تواند کنترل قند خون را در افراد مبتلا به دیابت، به ویژه افراد مبتلا به دیابت نوع ۲، دشوارتر کند.
افزایش خطر ابتلا به دیابت: در افراد بدون دیابت، کبد چرب می‌تواند خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ را افزایش دهد.
نقش حیاتی انسولین
تنظیم قند خون: انسولین با تسهیل ورود گلوکز به سلول‌ها، قند خون را در محدوده طبیعی نگه می‌دارد.
ذخیره انرژی: انسولین، گلوکز اضافی را به شکل گلیکوژن در کبد و عضلات ذخیره می‌کند تا بعداً برای تامین انرژی مورد استفاده قرار گیرد.
ساخت پروتئین: انسولین سنتز پروتئین را در سلول‌ها تحریک می‌کند و به رشد و ترمیم بافت‌ها کمک می‌کند.
متابولیسم چربی: انسولین، لیپولیز (تجزیه چربی) را مهار می‌کند و به ذخیره چربی در بدن کمک می‌کند.
بهترین مواد غذایی برای کنترل دیابت
برای کنترل دیابت، انتخاب مواد غذایی مغذی و متعادل که به حفظ قند خون در حد سالم کمک می‌کنند، بسیار مهم است. در اینجا برخی از بهترین مواد غذایی برای افراد مبتلا به دیابت آورده شده است:
سبزیجات:
- سبزیجات برگدار: اسفناج، کلم پیچ، کاهو و سایر سبزیجات برگدار سرشار از فیبر، ویتامین‌ها و مواد معدنی هستند و کالری و کربوهیدرات کمی دارند.
- سبزیجات رنگارنگ: فلفل دلمه ای، گوجه فرنگی، هویج، کدو حلوایی و سایر سبزیجات رنگارنگ سرشار از آنتی اکسیدان ها و فیبر هستند که می توانند به محافظت از قلب شما کمک کنند.
- سبزیجات ریشه ای: سیب زمینی شیرین، چغندر و هویج ریشه ای سرشار از فیبر و مواد مغذی هستند و می توانند به شما احساس سیری بدهند.
میوه ها:
- میوه های کم قند: سیب، گلابی، پرتقال، گریپ فروت، توت ها و سایر میوه های کم قند سرشار از فیبر، ویتامین ها و مواد معدنی هستند.
- میوه های با شاخص گلیسمی پایین: گریپ فروت، سیب، آلو و سایر میوه های با شاخص گلیسمی پایین قند خون را به آرامی افزایش می دهند.
غلات کامل:
- نان غلات کامل: نان گندم کامل، نان جو دوسر و سایر نان های غلات کامل سرشار از فیبر و مواد مغذی هستند.
- برنج قهوه ای: برنج قهوه ای فیبر و مواد مغذی بیشتری نسبت به برنج سفید دارد.
- جو دوسر: جو دوسر منبع عالی فیبر و بتا گلوکان است که می تواند به کاهش قند خون کمک کند.
حبوبات:
- لوبیا: لوبیا سیاه، لوبیا قرمز، عدس و سایر حبوبات سرشار از پروتئین، فیبر و مواد مغذی هستند.
- نخود: نخود منبع عالی پروتئین، فیبر و آهن است.
- عدس: عدس منبع عالی پروتئین، فیبر و فولات است.
آجیل و دانه ها:
- بادام: بادام سرشار از پروتئین، فیبر، ویتامین E و منیزیم است.
- گردو: گردو منبع عالی اسیدهای چرب امگا ۳، پروتئین و فیبر است.
- تخمه آفتابگردان: تخمه آفتابگردان منبع عالی منیزیم، ویتامین E و چربی های سالم است.
چربی های سالم:
- روغن زیتون: روغن زیتون منبع عالی چربی های تک غیراشباع است که می تواند به سلامت قلب کمک کند.
- آووکادو: آووکادو منبع عالی چربی های تک غیراشباع، فیبر و پتاسیم است.
- ماهی های چرب: ماهی قزل آلا، ساردین و ماهی تن سرشار از اسیدهای چرب امگا ۳ هستند که می توانند به سلامت قلب کمک کنند.
منابع پروتئین کم چرب:
- مرغ بدون پوست: مرغ بدون پوست منبع عالی پروتئین و کم چرب است.
- ماهی: ماهی منبع عالی پروتئین، اسیدهای چرب امگا ۳ و ویتامین D است.
- تخم مرغ: تخم مرغ منبع عالی پروتئین، ویتامین ها و مواد معدنی است.
ثبت دیدگاه